Blog stomatologiczny

Okluzją określamy kontakty pomiędzy górnymi i dolnymi zębami. Ich nieprawidłowe zwarcie może skutkować bólem, nieestetycznym uśmiechem, a nawet problemami z żuciem pokarmów i mówieniem. Jak rozpoznać i leczyć zaburzenia okluzji? Dlaczego tak ważna jest tu specjalistyczna diagnostyka i holistyczne podejście do pacjenta?

Właściwy kontakt dolnej i górnej szczęki wymaga prawidłowej, synchronicznej pracy całego narządu żucia, w tym stawów skroniowo-żuchwowych, kości  oraz zębów. Jeśli elementy te nie współpracują właściwie, może dojść do tzw. zaburzeń okluzji. Diagnostyka i leczenie tego schorzenia wymaga cierpliwości ze strony pacjenta oraz wysoce specjalistycznej wiedzy stomatologicznej.
Objawami zaburzonej okluzji jest często ból twarzy i /lub głowy, zaburzenia ruchomości żuchwy czy też objawy akustyczne w postaci trzasków i trzeszczeń w obrębie stawu skroniowo-żuchwowego. Objawy te bywają mylone z innymi schorzeniami np. stanami zapalnymi ucha, migreną, a przez to dość późno kojarzone są z okluzją. Nieprawidłowa okluzja może również powodować problemy natury estetycznej - nadmierne starcie czy pęknięcia zębów, recesję dziąseł, a w skrajnych przypadkach rozchwianie czy nawet utratę zębów. Bardzo często problemy z okluzją prowadzą do trudności z żuciem pokarmów czy niewyraźnej mowy.

Kiedy mówimy o zaburzonej okluzji?
O zaburzeniach okluzji w stomatologii mówimy wówczas, kiedy górne i dolne zęby pacjenta nie łączą się ze sobą prawidłowo. Dochodzi wówczas często do występowania przedwczesnych kontaktów w czasie łączenia się ze sobą zębów i/lub przeszkód zwarciowych w czasie ruchów bocznych.

Przedwczesne kontakty zębowe to kontakty, które niewłaściwie pojawiają się jako pierwsze w czasie łączenia zębów. U wielu osób przedwczesne kontakty mogą jednak nie mieć żadnego wpływu na funkcjonowanie narządu żucia.

 Przeszkody zgryzowe, zwane również interferencjami, to z kolei kontakty na zębach w czasie ruchów bocznych żuchwy. Prawidłowo kontakty takie powinny występować jedynie na kłach lub na kłach i zębach przedtrzonowych (tzw. czwórki i piątki). Jeżeli występują również na zębach trzonowych (szóstki, siódemki i ósemki) wówczas może prowadzić to, podobnie jak w przypadku przedwczesnych kontaktów, do uszkodzeń (tzw. ubytki klinowe), starcia guzków zębowych, recesji dziąseł, rozchwiania tych zębów czy bólu mięśni.

Do podstawowych przyczyn zaburzeń okluzji w stomatologii zalicza się różnego rodzaju szkieletowe wady zgryzu wynikające z dysproporcji anatomicznych w wielkości  szczęki i żuchwy oraz ich nieprawidłowych relacji, nieprawidłowe ustawienie zębów w łuku zębowym, nieprawidłowe uzupełnienia protetyczne, patologiczne uszkodzenie lub starcie zębów czy braki zębowe.

Diagnostyka zaburzeń zwarcia
Rozpoznanie zaburzeń okluzji w gabinecie stomatologicznym polega przede wszystkim na badaniu klinicznym za pomocą zgłębnika i lusterka oraz różnej grubości kalek artykulacyjnych. Przydatne są również cienkie płytki woskowe do oceny jakości kontaktów zwarciowych zębów. Dodatkowo ocenia się ją na modelach osadzonych w artykulatorze po uprzednim pobraniu wycisków i rejestracji pozycji referencyjnej żuchwy dokonywanej w stanie rozluźnienia mięśni żucia czyli tzw. deprogramacji. Trwa ona zwykle kilka minut i ma miejsce na fotelu stomatologicznym, ale bywa również tak, że konieczne jest zastosowanie relaksacyjnej szyny zgryzowej eliminującej napięcie i ból mięśniowy. Dopiero wówczas możliwa jest wiarygodna rejestracja pozycji żuchwy względem szczęki. Do zaprogramowania artykulatora według nastawień indywidualnych dla danego pacjenta konieczne jest wykonanie badania kondylograficznego.

 Leczenie zaburzeń zwarcia
Zaburzenia okluzji można leczyć na wiele sposobów, zależnie od skali i przyczyn problemu. Każdorazowo decyzja o sposobie leczenia jest podejmowana po starannym procesie diagnostycznym.

• W najlżejszych przypadkach leczenie zaburzeń zwarcia może polegać jedynie na tak zwanej ekwilibracji, czyli wyrównaniu kontaktów zwarciowych, np. poprzez selektywne szlifowanie zębów. Jeśli jednak postępowanie takie miałoby doprowadzić do zeszlifowania dużej liczby zębów lub wskutek szlifowania doszłoby do znacznej utraty wysokości zwarcia (tj. powyżej 0,5mm), należy zastosować tak zwaną metodę addycyjną polegającą na dobudowaniu brakujących guzków zębowych. W przypadku niewielkich nieprawidłowości wykorzystuje się do tego celu materiał kompozytowy, taki sam jak do wypełniania ubytków próchnicowych w zębach, stosując na przykład metodę tzw. „flow injection”.
• W przypadku konieczności rekonstrukcji większych fragmentów zębów stosujemy metody protetyczne. W odcinkach bocznych instalujemy korony lub tzw. onleye (czyli większe, gotowe wypełnienia), a w odcinku przednim korony lub licówki.
• Bardzo duże nieprawidłowości zwarciowe mogą być leczone ortodontycznie. Zmienia się wówczas wzajemne ustawienie zębów oraz pozycję szczęki względem żuchwy, w celu osiągnięcia dobrych kontaktów zębowych, eliminacji zaburzeń zwarcia i poprawy rysów twarzy.
• Największe i najpoważniejsze zaburzenia wynikające z dysproporcji wielkości szczęk leczy się operacyjnie z zastosowaniem metod chirurgii ortognatycznej.

 Metoda Slavicka
Spośród różnych szkół okluzji preferuję najbardziej metodę Slavicka (nazwa pochodzi od nazwiska prof. Rudolfa Slavicka z tzw. szkoły wiedeńskiej). Wedle tego podejścia leczenie zaburzeń układu stomatognatycznego wymaga kompleksowego, holistycznego spojrzenia na cały organizm pacjenta. W praktyce oznacza to, że najpierw szukam przyczyny, a dopiero później zajmuję się skutkiem, unikam leczenia tylko objawowego i naprawczego, a skupiam się na eliminacji źródła np. bólu.
W przypadku leczenia zaburzeń zwarcia planowanie prawidłowej okluzji opieram przede wszystkim o wyniki badania klinicznego w połączeniu z analizą kondylografii i  cefalometrii. Istotne jest dla mnie osiągnięcie okluzji umożliwiającej prawidłowe żucie pokarmów i wyraźną mowę. Równie ważny jest efekt estetyczny spełniający wymagania i wyobrażenia pacjenta.
Idealna okluzja według Slavicka to taka w której pacjent jest w stanie osiągnąć maksymalną efektywność żucia przy braku interferencji. A taką okluzję można stworzyć poznając budowę anatomiczną stawów skroniowo-żuchwowych pacjenta (dzięki kondylografii) i na jej podstawie planując właściwe nachylenie płaszczyzny okluzji,  jej zakrzywienie oraz precyzyjną wysokość guzków zębowych.
Takie podejście znacznie poprawia skuteczność leczenia, ale przede wszystkim sprawia, że jego efekty są długotrwałe.